هر نسلی از تاریخ‌نگاران مشروطه جنبه خاصی از این رویداد بسیار بغرنج را برجسته کرده است. ادواردج.براون، پژوهش‌گر لیبرال بریتانایی که نخستین شرح جامع انقلاب در ۱۹۱۰ به رشته تحریر در آورد، می‌خواست دستاوردهای بی‌سابقه و دموکراتیک ملت ایران را در زمان انقلاب به دنیای غرب نشان دهد. براون امید داشت که ایران را از بازی نکبت‌بار توسعه‌طلبان امپریالیست در آن زمان برکنار نگه دارد اما برای رسیدن به این هدف مجبور بود بر تفاوت‌های ایدئولوژیکی و مذهبی مشروطه‌خواهان سرپوش بگذارند. حال آن‌که کاملا بر این تفاوت‌ها واقف بود. پژوهش‌های ژرف احمد کسروی درباره انقلاب مشروطه، مشحون با همدردی مشروطه‌خواهان رادیکال آذربایجان، انجمن تبریز، بخصوص سازمان‌های انقلابی مجاهدین بود، که این مجاهدین متاثر از عقاید سوسیال دموکراتیک بودند. کسروی برخلاف براون به برخورد میان جناح‌های مذهبی و غیر مذهبی نهضت و رویارویی علمای مخالف با مشروطه‌خواهان لیبرال و رادیکال توجه بسیار نمود. برای مطالعه بیشتر لطفا به فایل کتاب مراجعه کنید.
